Wierzytelność to jeden z podstawowych terminów prawa zobowiązaniowego, z którym mamy do czynienia niemal na każdym kroku. Pojęcie często stosowane zamiennie z długiem, co nie jest prawidłowe. Co to jest wierzytelność i z czym się wiąże dla stron stosunku zobowiązaniowego? Niniejszy artykuł pomoże Ci zrozumieć znaczenie terminu, z którym spotykasz się na co dzień.
Pojęcie wierzytelności
Stosunek zobowiązaniowy ma charakter względny – łączy podmioty indywidualnie oznaczone, zawsze odbywa się między stronami. Wierzytelność również ma taki charakter. To prawo skuteczne tylko względem drugiej strony stosunku zobowiązaniowego. Oznacza to, że prawo wierzyciela jest skuteczne tylko względem dłużnika. Innymi słowy, wierzytelność jest wiązką uprawnień, która przysługuje wierzycielowi – są to roszczenia powiązane w pewną całość gospodarczą.
Z wierzytelnością mogą być również związane różnego rodzaju prawa poboczne. W skład wierzytelności zawsze jednak wchodzi przynajmniej jedno roszczenie – o spełnienie świadczenia. Przyjrzyjmy się opisanym powyżej uprawnieniom na przykładzie wzajemnych roszczeń stron umowy sprzedaży. Kupujący ma względem sprzedawcy roszczenie o przeniesienie własności i wydanie rzeczy. Sprzedawca ma roszczenie o zapłatę ceny. Prawem pobocznym kupującego będzie na przykład możliwość odstąpienia od umowy, gdy wydana rzecz okaże się wadliwa.
Istnieją również takie przypadki zobowiązań, w których skuteczność wierzytelności ulega rozszerzeniu i wychodzi poza ścisły stosunek względny. Taki zabieg służy wzmocnieniu ochrony prawnej wierzyciela. Przykładem tej sytuacji mogą być uprawnienia najemcy wynikające z umowy najmu. Na podstawie art. 690 Kodeksu cywilnego, do ochrony praw najemcy stosuje się przepisy o ochronie własności, dzięki czemu najemca korzysta z rozszerzonej ochrony i jego wierzytelność jest skuteczna także względem osób trzecich (nie tylko względem wynajmującego).
Pojęcie długu
W języku potocznym pojęcia „wierzytelność” i „dług” są stosowane zamiennie. Nie jest to prawidłowe. Dług występuje po stronie dłużnika. Natomiast wierzytelność jest ściśle związana z drugą stroną stosunku zobowiązaniowego. Dług to nic innego jak powinność spełnienia świadczenia względem wierzyciela. Powinność ta obciąża majątek dłużnika, dotyczy skonkretyzowanego zachowania – spełnienia określonego świadczenia. Wynika wprost ze stosunku zobowiązaniowego, który łączy strony.
Pojęcie zobowiązania
Do pełnego zrozumienia pojęcia wierzytelności, konieczne jest uświadomienie sobie, czy jest zobowiązanie i jaka jest jego treść. Zobowiązanie to pewien węzeł prawny, którego źródłem może być czynność prawna (umowa) lub ustawa. Treścią stosunku zobowiązaniowego jest:
1) Uprawnienie wierzyciela – prawo żądania spełnienia świadczenia przez dłużnika (wierzytelność),
2) Obowiązek dłużnika – powinność spełnienia świadczenia.
W związku z powyższym, możemy stwierdzić, że zobowiązanie to stosunek cywilnoprawny, w którym są dwie strony (dłużnik i wierzyciel), jego przedmiotem jest świadczenie, a treścią wzajemne prawa i obowiązki stron.
Kiedy może powstać wierzytelność?
Wierzytelność powstaje na skutek różnych zdarzeń, ale zazwyczaj jej źródłem jest czynność prawna – umowa (niekoniecznie w formie pisemnej, może także przybrać formę ustną). Wierzytelność może również wynikać z czynu niedozwolonego (deliktu). Za szkodę, co do zasady odpowiada ten, kto ją wyrządził.
W niektórych przypadkach do odpowiedzialności deliktowej mogą być pociągnięte osoby, które przyczyniły się do wyrządzenia szkody. W każdym wypadku po stronie pokrzywdzonego (wierzyciela) powstaje wierzytelność – prawo do domagania się naprawienia szkody przez dłużnika.
Wierzytelność w zobowiązaniach umownych
Najczęściej spotykanym rodzajem wierzytelności są te, które wynikają z zobowiązań umownych. To właśnie z nimi spotykamy się na każdym kroku, kupując bilet autobusowy, robiąc zakupy w supermarkecie itp. Przeważnie interes wierzyciela ma charakter majątkowy – posiada określoną wartość, którą da się wyrazić w pieniądzu.
Jeśli kupujemy określony przedmiot, sprzedawca jest naszym wierzycielem i domaga się zapłaty za wydany towar oznaczonej ceny.
Jeśli zaciągamy pożyczkę, stajemy się dłużnikiem, a pożyczkodawca ma roszczenie o ratalną spłatę udzielonej pożyczki wraz z odsetkami.
W obu przypadkach zobowiązanie ma charakter pieniężny, jednakże świadczenia pieniężne mogą się pojawiać także w zobowiązaniach niepieniężnych. W przypadku wyrządzenia szkody, wierzyciel domaga się jej naprawienia. Początkowo świadczenie ma charakter niepieniężny i polega na naprawieniu szkody przez przywrócenie stanu pierwotnego. Świadczenie odszkodowawcze może jednak polegać na zapłacie wierzycielowi określonej ilości jednostek pieniężnych.
Sprzedaż wierzytelności
Wierzytelność może być również przeniesiona na inną osobę w drodze umowy cesji. Jest to sposób na zapewnienie sobie przez wierzyciela płynności finansowej. W drodze wspomnianej umowy wierzyciel przenosi własność wierzytelności na osobę trzecią w zamian za określoną cenę. Istnieje cała grupa podmiotów trudniących się skupem wierzytelności.
Rozróżnienie zaprezentowanych powyższych pojęć jest kluczem do prawidłowego rozumienia terminu „wierzytelność”. Ta wiedza może okazać się bardzo przydatna w codziennym życiu.
Zostaw komentarz